Leesplezier bij 12- tot 15-jarigen bevorderen

Bij de start van het experiment bepaalden we enkele onderzoeksvragen die richting geven aan het onderzoek en het experiment. We willen tijdens het onderzoek volgende vragen kunnen beantwoorden:

• Wat bezorgt jongeren plezier bij het lezen?
• Lezen jongeren graag iets anders dan fictieboeken?
• Wat is de invloed van de omgeving op het leesplezier van jongeren? Vrienden, ouders, onderwijs, influencers ...
• Moeten jongeren naar de bib? Waarom haken ze af? Hoe zien zij de rol van de bib?
• Is er voldoende leesaanbod waarin jongeren interesse hebben? Hoe vinden ze hun weg hierin?
• Zijn er verschillen in noden en behoeften onder de jongeren?

We brachten bestaande onderzoeken en initiatieven rond leesplezier in kaart en verdiepten ons in literatuur over leesbevordering en leesplezier. 

De jongerenonderzoeken JOP (Jeugdonderzoeksplatform) en Apestaartjaren geven ons enkele basisinzichten mee over de leefwereld van jongeren. De bekendste internationale onderzoeken, zoals PIRLS en PISA, peilen vooral naar leesvaardigheid en leesplezier bij jongeren. Vlaamse leerlingen halen minder goede resultaten op begrijpend lezen dan vroeger en slechts een op vijf Vlaamse kinderen en jongeren ziet lezen als hobby. Bijna de helft van die leerlingen leest enkel als het moet of om informatie op te zoeken. Er bestaat een duidelijk verband tussen leesmotivatie en leesvaardigheid: Wie graag leest, zal meer lezen en beter kunnen lezen. We maakten een analyse van de inzichten en resultaten.

Deze 7 aanbevelingen om leesplezier te bevorderen bij jongeren in onderwijs en vrije tijd keren regelmatig terug:

1. Zorg voor een ruime keuze, met goede mix van makkelijke en moeilijke boeken.
2. Maak leesmateriaal zichtbaar en toon de variatie in soorten boeken. Strips, tijdschriften en graphic novels doen het altijd goed.
3. Zorg voor onderwerpen dichtbij de leefwereld van jongeren. Of maak de verbinding met de film.
4. Geef geen verplichte leeslijst, maar maak iedere dag tijd voor vrij lezen. Vraag niet om een boekverslag en toets de leerlingen niet op wat ze gelezen hebben. Werk niet met een beloningssysteem.
5. Gebruik een mix van verschillende werkvormen: stillezen, voorlezen, praten over boeken. Hardop voorlezen blijft belangrijk. Uit onderzoek blijkt dat dit steeds minder gebeurt vanaf 10 à 11 jaar.
6. Lees samen. Laat de jongeren zelf een boek aanbevelen dat jij leest en andersom en dan dit bespreken. Beschouw lezen als een sociale activiteit.
7. Model reading: zien lezen, doet lezen. Spreek erover. Laat boeken rondslingeren.
    

Door interviews met experten kregen we diepere inzichten in de materie, focus en feedback over het experiment. 

We spraken met professor Geert Vandermeersche over de diverse functies van lezen. Wat drijft mensen om te lezen? Verder zagen we Marlies Algoet, coördinator van de net opgerichte opleiding Leescoach aan Odisee Hogeschool. Zij vertelde ons dat het leesbeleid in zowel lager als secundair onderwijs extra ondersteuning nodig heeft. Met Niels ‘t Hooft - journalist, schrijver en expert digitale literatuur - praatten we over innovatieve vormen van lezen. Denk aan literaire games of literaire teksten op een aantrekkelijke manier aanbieden ‘op een scherm’. Zelf experimenteert hij met een eigen ontwikkelde app en boeken van o.a. Arnon Grunberg.

Om meer concrete informatie te verkrijgen over het leesgedrag van jongeren, hun leesmotivatie en -attitude, deden we een eigen ‘empathie’-onderzoek. We gebruiken daarvoor diverse methodes. We willen vooral weten op welk aspect we kunnen ingrijpen, zodat ze meer of liever lezen. We gaan in interactie met jongeren zelf, leerkrachten en eventueel hun ouders.

De belangrijkste jongerenonderzoeken waarmee we aan de slag konden waren het JOP (jeugdonderzoeksplatform) en Apestaartjaren. Deze onderzoeken gaven enkele basisinzichten over de leefwereld van jongeren. Samen met Iedereen Leest, een jeugdwerker, leraren en digitale experten dachten we na over mogelijke oplossingen. We testten eind november een prototype uit bij 12 jongeren in Muntpunt. De eerste reacties van jongeren waren erg enthousiast.
Uit onderzoek naar bestaande oplossingen blijkt dat alles wat zo’n digitale tool moet hebben te vinden is in de nieuwe versie van Boekenzoeker van Iedereen Leest.

Boekenzoeker van Iedereen Leest geeft naadloos antwoord op alle bovenstaande verzuchtingen. De site geeft tips aan leerkrachten om de leeslijst en -opdrachten interessanter, spannender en creatiever aan te pakken en in samenspraak met de jongeren. Jongeren kunnen boeken kiezen op basis van interesses, populariteit en dikte van het boek. Ze kunnen de korte inhoud en een fragment lezen en een audiofragment beluisteren. Ze kunnen reviews schrijven en sterren geven, lijstjes maken en inspiratie putten uit de opdrachten. De site is ook gemaakt om in de vrije tijd te gebruiken. Kortom, Boekenzoeker wordt dé website om het leesvuur bij jongeren weer aan te wakkeren. Omdat het onzinnig is om nog eens dezelfde tool te ontwikkelen, zetten we bij Cultuurconnect het experiment ‘Leesplezier bij 12- tot 15-jarigen’ stop.